Czy stawia się przecinek przed i? Odpowiem, że i tak, i nie. Wszystko zależy od funkcji, w której występuje spójnik w zdaniu; roli, jaką odgrywa; oraz kontekstu. Chcesz poznać tajemnice interpunkcji przed i? Poczęstuj się złotym jabłkiem z ogrodu bogów i smakuj wiedzę na temat przecinków.

 

Jeśli oglądałeś film „Och, Karol”, to na pewno kojarzysz śpiewaną przez Seweryna Krajewskiego piosenkę „Baw mnie”. Tekst napisał do niej Jacek Cygan.

Baw mnie,
Przytul i zbaw mnie,
Amor tak trafnie
Wybrał i cel, i łuk.

W przywołanym fragmencie aż trzy razy się pojawia spójnik i, ale raz został poprzedzony przecinkiem. Czyżby wkradł się tutaj jakiś błąd? Uspokoję Cię: zapis jest poprawny. Za chwilę się dowiesz, kiedy przed i należy postawić przecinek, a kiedy nie powinno się tego robić.

Nie stawiamy przecinka przed spójnikiem i

Gdy jako spójnik współrzędny łączy wypowiedzenia

Przytul i zbaw mnie.

Mamy tutaj dwa zdania współrzędne (podkreśliłam w nich orzeczenia) połączone spójnikiem łącznym i. Między takimi zdaniami nie stawiamy przecinka.

Zwróć uwagę, że w pierwszej strofie tej piosenki mamy bardzo podobną konstrukcję, ale tam zamiast spójnika łącznego i pojawia się spójnik rozłączny lub. Jego również na ogół nie poprzedzamy przecinkiem, gdy rozdziela zdania współrzędne rozłączne lub części zdania sugerujące różne możliwości.

Baw mnie,
Zepsuj lub zbaw mnie,
To tak zabawnie
Dzielić swój grzech na pół.

Gdy jako spójnik współrzędny łączy części wypowiedzenia

Spójnik i może też łączyć różne części wypowiedzenia, na przykład przydawki. Potwierdzenie tego znajdziesz w innej zwrotce piosenki „Baw mnie”:

Jak buszować w zbożu,
Jak z dwóch ciał ułożyć ornament,
Na pamięć?
Zanim nas uniesie
Słodka i przewrotna gra.

W ostatnim zdaniu przytoczonej strofy pojawia się inwersja: Zanim słodka i przewrotna gra nas uniesie. Podmiot gra określają dwie przydawki przymiotne: słodka, przewrotna, połączone spójnikiem i. Są to składniki równorzędne: gra jest jednocześnie i słodka, i przewrotna, dlatego nie stawiamy przed i przecinka.

Spójnik i może też łączyć inne części wypowiedzenia, na przykład składniki podmiotu szeregowego:

  • Paluszek i główka to szkolna wymówka.
  • Śmierć i żona od Boga przeznaczona.
  • Są gusta i guściki.
  • Są ludzie i ludziska.

Jeżeli drugiego składnika nie traktujemy jako dopowiedzenie (lub wtrącenie), to nie oddzielamy go przecinkiem (bądź przecinkami) od reszty zdania.

Gdy został powtórzony w zdaniu, ale w innej funkcji

Zwróć uwagę na poniższe zdanie:

Poszedł do sklepu i kupił pieczywo i wędlinę.

Pierwsze i łączy dwa zdania współrzędne, drugie – dwa dopełnienia: kupił (co?) pieczywo i wędlinę. Żeby uniknąć powtórzenia, można zamienić pierwszy spójnik i na spójnik oraz, który ma takie samo znaczenie, lub połączyć zdania współrzędne bezspójnikowo – przecinkiem.

Poszedł do sklepu oraz kupił pieczywo i wędlinę.

Poszedł do sklepu, kupił pieczywo i wędlinę.

A teraz przeanalizuj następujące zdanie:

Tomek i Kasia długo stali przed domem i głośno rozmawiali.

Tutaj również spójnik i pełni różne funkcje. Tomek i Kasia to przykład podmiotu szeregowego. Jego elementy zostały połączone spójnikiem i. Drugi spójnik i sygnalizuje, że mamy do czynienia ze zdaniem złożonym współrzędnym łącznym, dlatego przed drugim i nie stawiamy przecinka, ponieważ obie czynności wymienione w zdaniu – stanierozmawianie – odbywają się równocześnie.

Gdybyśmy postawili przecinek przed drugim i, zdanie byłoby poprawne, ale zmieniłby się jego sens:

Tomek i Kasia długo stali przed domem, i głośno rozmawiali.

Spójnik i wprowadzałby wówczas dopowiedzenie, a nie przyłączał zdania współrzędnego.

Stawiamy przecinek przed spójnikiem i

Gdy jest powtórzony w zdaniu w tej samej funkcji

Amor tak trafnie
Wybrał i cel, i łuk.

Jeśli taka sama konstrukcja ze spójnikiem i powtarza się w zdaniu kilka razy, to przecinek się stawia przed drugim i każdym kolejnym powtórzonym spójniku. Najczęściej takie konstrukcje spotyka się przy wyliczeniach.

Przychodził tutaj i w piątki, i w soboty, i w niedziele.

Podobny zapis występuje w znanym powiedzeniu:

I wilk syty, i owca (koza) cała.

Gdy wprowadza dopowiedzenie

W takim wypadku powinniśmy postawić przecinek przed spójnikiem i. Spójrz, jak się zmieni sens cytowanych wcześniej zdań z piosenki „Baw mnie”, gdy przestawimy w nich trochę szyk i niektóre części potraktujemy jak dopowiedzenia. Inaczej będzie też wyglądać wtedy interpunkcja w tych zdaniach.

Przytul i zbaw mnie.

(Spójnik i łączy dwa zdania współrzędne).

Przytul mnie, i zbaw.

(Spójnik i wprowadza zdanie będące dopowiedzeniem).

Zanim nas uniesie
Słodka i przewrotna gra.

(Spójnik łączy dwie równorzędne przydawki).

Zanim nas uniesie
Słodka gra, i przewrotna.

(Spójnik wprowadza dopowiedzenie: przydawkę będącą dodatkowym określeniem słodkiej gry).

Zmiana szyku w zdaniach ( a przez to także zmiana interpunkcji) powoduje, że te zdania powinny być inaczej przeczytane (lub zaśpiewane). Na przecinku przed spójnikiem i wprowadzającym dopowiedzenie należy zrobić dłuższą pauzę. Tę pauzę można oddać w tekście także innym znakiem interpunkcyjnym – myślnikiem (w formie pauzy lub półpauzy).

Przytul mnie i zbaw.

Zanim nas uniesie
Słodka gra
i przewrotna.

Niekiedy spójnik i wprowadza dopowiedzenie w połączeniu z innymi wyrazami: i tak, i to, i już, i owszem, i koniec, i kwita.

Chodź do mnie, i to szybko!

Nigdzie nie pójdziesz, i koniec dyskusji.

Gdy wprowadza wtrącenie

Jeśli spójnik i wprowadza wtrącenie, należy pamiętać o oddzieleniu tego wtrącenia z obu stron przecinkami od reszty zdania.

Potrafiła pięknie, i tak zajmująco, opowiadać o swoim życiu.

Przecinkami z obu stron zaznaczamy także wtrącone zdanie, rozpoczynające się od spójnika i:

Wyjeżdżam, i nie zmienię już zdania, żeby znaleźć lepszą pracę.

Przecinki wydzielające wtrącenia również możemy zamienić na myślniki (w formie pauz bądź półpauz, ale w jednym tekście trzeba konsekwentnie stosować ten sam znak w funkcji myślnika):

Potrafiła pięknie i tak zajmująco opowiadać o swoim życiu.

Wyjeżdżam i nie zmienię już zdania  żeby znaleźć lepszą pracę.

Gdy w zdaniu głównym przed spójnikiem i pojawia się wtrącenie

Wtrącenie zawsze wydzielamy przecinkami (ewentualnie myślnikami) bez względu na to, czy jest to pojedyncze słowo, czy całe zdanie, dlatego przed spójnikiem i, znajdującym się za wtrąceniem, ale należącym do zdania głównego, powinniśmy postawić przecinek.

Odchodzę, chociaż lubię tę pracę, i nie próbuj mnie zatrzymać.

Lubię szarlotkę, nawet bardzo, i chętnie zjem kawałek.

Stchórzyłam, mówiąc szczerze, i nigdy go o to nie zapytałam.

W ostatnim zdaniu wtrącony jest imiesłowowy równoważnik zdania: mówiąc szczerze. Imiesłowowy równoważnik zdania oddzielamy od reszty zdania: przecinkiem, gdy stanowi dopowiedzenie; oraz przecinkami z obu stron, gdy tworzy wtrącenie.

Frazeologizmy typu mówiąc szczerze, krótko mówiąc, prawdę powiedziawszy zawsze oddziela się w całości od pozostałej części zdania.

Podsumowując, przecinek przed i także się stawia, chociaż na pewno nieraz słyszałeś w szkole, że przed i przecinka nie powinno być. Takie uproszczone tłumaczenie wynika z faktu, że uczniowie w młodszych klasach nie budują jeszcze aż tak zawiłych składniowo zdań (na przykład z imiesłowowymi równoważnikami zdania) i łatwiej jest im zrozumieć zasadę dzielącą spójniki na te, przed którymi stawiamy przecinki, i te przed którymi tego nie robimy.